هشتم مهر هر سال برابر سی ام سپتامبر، «روز جهانی ناشنوایان» نام گذاری شده است. هدف از این نام گذاری، ارتقای فرهنگ ارتباط با ناشنوایان، دانسته هایی از زبان اشاره و آگاهی سیاست مداران و همچنین عموم مردم از مشکلاتی است که این قشر با آن رو به رو هستند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بهداشت و درمان صنعت نفت غرب کشور،دوم تا هشتم مهر ماه هر سال به عنوان هفته جهانی ناشنوایان نامگذاری شده است. نامگذاری این هفته مصادف با هفته آخر سپتامبر، گرامیداشت سالروز فوت «دکتر شرایر» است. وی اولین رئیس ناشنوای فدراسیون ناشنوایان و دانشگاه گالوت بود. روز جهانی ناشنوایان هر سال در آخرین یکشنبه ماه سپتامبر گرامی داشته شده تا توجه عموم مردم، سیاستمداران و مقامات را نسبت به دستاورد‌های ناشنوایان جلب کند. در طول این رویداد، سازمان‌های ناشنوا در سراسر جهان به شدت تشویق می‌شوند تا علاوه بر توجه به خواسته‌ها و نیاز‌های افراد ناشنوا به افزایش حقوقشان در سراسر جهان نیز کمک کنند.به همین مناسبت دکتر مریم سنایی مسئول پزشکی خانواده بهداشت و درمان صنعت نفت غرب کشور بیان کرد .
تاریخچه روز جهانی ناشنوایان
از سال ۱۹۵۷ میلادی همه ساله هفته آخر سپتامبر به عنوان هفته جهانی ناشنوایان نامگذاری شده است وبه کشور‌ها اختیار داده شده یکی از روز‌های هفته مذکور را در کشور خود به نام روز جهانی ناشنوایان نام گذاری کنند.
نخستین بار در سال ۱۹۵۱ و در شهر رم ایتالیا بود که فدراسیون جهانی ناشنوایان به عنوان نهادی غیر دولتی برای حمایت از ناشنوایان تشکیل شده و به رسمیت شناخته شد. هدف از تشکیل این فدراسیون که بیش از ۱۳۰ کشور جهان در آن عضو هستند، احقاق حقوق ناشنوایان، شناسایی و بهبود مشکلات و موانع بر سر زندگی روزانه آنها و نیز فراهم آوردن شزایط تحصیل، اشتغال و زندگی برابر با سایر افراد جامعه است.
فدراسیون جهانی ناشنوایان همواره بر برابری، حقوق بشر و احترام برای همه افراد، فارغ از رنگ و نژاد، ملیت، جنسیت، سن و سال و عواملی از این دست تاکید ورزیده و در راه تحقق این امر گام بر می‌دارد.
از اهداف تعریف شده توسط فدراسیون جهانی ناشنوایان برای برگزاری جشن‌های این روز می‌توان به ارتقای سطح دانش مردم عادی از مشکلات ناشنوایان در سراسر جهان، انگیزه بخشی به ناشنوایان برای یادگیری زبان اشاره به عنوان یک ضرورت، آماده سازی و تهیه بستر‌های مناسب برای ناشنوایان و حمایت از آنها برای دسترسی به حق تحصیل و فناوری‌های مدرن لازمه است.
روز ناشنوایان در ایران
در ایران نیز از سال ۱۳۸۰ که شورای فرهنگ عمومی، با پیشنهاد روز ۸ مهرماه به عنوان روز جهانی ناشنوایان در ایران موافقت کرد، تا کنون این مراسم برگزار می‌شود. در این هفته مراسم و جشن‌هایی از سوی انجمن بین‌المللی ناشنوایان با همکاری فدراسیون اتحادیه‌های ناشنوایان و همچنین اتحادیه اروپایی ناشنوایان در سراسر جهان برگزار می‌شود.
در تمامی کشور‌های دنیا از جمله ایران، از دیر باز اقداماتی برای رشد و آموزش کودکان ناشنوا و نیز بهبود کیفیت زندگی آنها انجام شده است که از آن جمله می‌توان به ابداع زبان اشاره، اختراع دستگاه‌ها بهبود شنوایی از جمله سمعک، ایجاد شرایط مناسب برای آموزش و تعلیم و تربیت ناشنوایان و نیز ایجاد زمینه اشتغال و نیز برخورداری از سایر حقوق مدنی اشاره کرد.
اهداف روز جهانی ناشنوایان
ترویج درک مشکلات افراد ناشنوا در جامعه در سراسر جهان.
افزایش انگیزه افراد ناشنوا به یادگیری زبان اشاره به عنوان یک حق انسانی ضروری
تهیه منابع مورد نیاز در جامعه برای افراد ناشنوا
ارتقای حقوق بشر افراد ناشنوا در مورد دسترسی برابر به آموزش و پرورش و فن آوری‌های مدرن
شناسایی ناشنوایان در جامعه
اختصاص مساعدت‌هایی بعنوان امتیاز به جامعه ناشنوایان با کمک سازمان‌ها و موسسات مربوطه
ارایه امکانات رایگان برای این قشر
آگاهی عموم مردم از طریق پوستر، جزوه، اعلامیه، سمینار‌های مفید ونصب علائم نسبت به خطراتی که این قشر را تهدید می‌کند.
دکتر سنایی گفت :
به ناتوانی کامل یا جزئی در شنیدن صداها اختلال شنوایی (ناشنوایی یا کم شنوایی) گفته می‌شود.
میزان این اختلال ممکن است ملایم، متوسط، شدید یا عمیق باشد. فرد مبتلا به کم شنوایی ملایم ممکن است در درک گفتار مشکلاتی داشته باشد، به‌ویژه اگر صداهای زیادی در اطراف وجود داشته باشد. افراد دارای کم شنوایی متوسط برای درک گفتار نیاز به سمعک دارند.
افراد مبتلا به کم شنوایی شدید تا عمیق برای برقراری ارتباط با دیگران از سمعک و لب خوانی کمک می‌گیرند. افرادی هم که کم شنوایی عمیق دارند، هیچ چیزی نمی‌شنوند و می‌توانند از سمعک، دستگاه کاشت حلزون و لب خوانی یا زبان اشاره کمک بگیرند.
علل کم شنوایی و ناشنوایی
برخی از بیماری‌ها یا شرایطی که می‌تواند باعث کم شنوایی شود عبارتند از:
- آبله مرغان
- سیتومگالوویروس
- اوریون
- مننژیت
- بیماری سلول داسی شکل
- سیفلیس
- بیماری لایم (lyme)
- دیابت، مطالعات نشان داده است که مبتلایان به دیابت به احتمال زیاد دچار نوعی کم شنوایی هستند
- درمان سل با استرپتومایسین، که گمان می‌رود یک عامل خطر اساسی باشد
- کم کاری تیروئید
- آرتروز
- برخی از سرطان‌ها
- نوجوانان در معرض دود سیگار
گوش در برخی از ظریف‌ترین استخوان‌های بدن قرار دارد و آسیب به پرده گوش، گوش میانی یا گوش داخلی به دلایل مختلف می‌تواند باعث کم شنوایی و ناشنوایی شود.
کم شنوایی و ناشنوایی
مهم است که بین سطوح مختلف کم شنوایی تفاوت قائل شوید.
کم شنوایی: کاهش توانایی شنیدن صداها.
ناشنوایی: هنگامی که شخص قادر به درک گفتار از طریق شنیدن نیست، حتی وقتی صدا تقویت شود. فرد ناشنوا همچنین قادر به تشخیص صدا نیست.
انواع کم شنوایی
سه نوع کم شنوایی وجود دارد:
- کم شنوایی انتقالی
این بدان معناست که ارتعاشات از گوش خارجی به گوش داخلی (حلزون) منتقل نمی‌شود. این نوع کم شنوایی می‌تواند به دلایل مختلف بروز کند، از جمله:
- تجمع بیش از حد جرم گوش
- گوش چسبناک (glue ear)
- عفونت گوش همراه با التهاب و تجمع مایع
- پارگی پرده گوش
- نقص در عملکرد استخوانچه‌های گوش میانی
- ناهنجاری در پرده گوش
عفونت گوش می‌تواند باعث آسیب شود، که این امر می‌تواند عملکرد پرده گوش را کاهش دهد. استخوانچه‌ها ممکن است در اثر عفونت، ضربه یا به هم جوش خوردن دچار اختلال شوند.
- کم شنوایی حسی‌عصبی
کم شنوایی حسی‌عصبی در اثر اختلال در عملکرد گوش داخلی، حلزون، عصب شنوایی یا آسیب مغزی ایجاد می‌شود.
علت این نوع کم شنوایی معمولاً آسیب سلول‌های موئی در حلزون است. با بالا رفتن سن، سلول‌های موئی بعضی از عملکردهای خود را از دست می‌دهند و شنوایی بدتر می‌شود.
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض سر و صدای بلند، به‌ویژه صداهای با فرکانس بالا، یکی دیگر از دلایل عمده آسیب به سلول‌های موئی است. سلول‌های موئی آسیب‌دیده را نمی‌توان جایگزین کرد. اکنون، تحقیقات به دنبال استفاده از سلول‌های بنیادی برای رشد سلول‌های موئی جدید است.
ناشنوایی (کری) حسی‌عصبی ممکن است در نتیجه ناهنجاری‌های مادرزادی، عفونت گوش داخلی یا ضربه به سر ایجاد شود.
- کم شنوایی آمیخته
این نوع کم شنوایی ترکیبی از کم شنوایی انتقالی و حسی‌عصبی است. عفونت‌های طولانی مدت گوش می‌توانند هم به پرده گوش و هم به استخوانچه‌ها آسیب وارد کنند. گاهی‌اوقات، مداخله جراحی ممکن است شنوایی را بازگرداند، اما همیشه مؤثر نیست.
کم شنوایی قبل از زبان‌آموزی
عدم توانایی شنیدن کامل یا جزئی قبل از یادگیری گفتار و زبان است.
فردی با کم شنوایی قبل از زبان‌آموزی با ناهنجاری مادرزادی متولد شده یا شنوایی را در دوران نوزادی از دست داده است. در بیشتر موارد، افراد مبتلا به کم شنوایی قبل از زبان‌آموزی دارای والدین و خواهر و برادر شنوا هستند. همچنین بسیاری از آنها در خانواده‌هایی متولد می‌شوند که از قبل زبان اشاره بلد نبودند. در نتیجه، آنها نیز تمایل به پیشرفت آهسته زبان دارند.
اگر قبل از 4 سالگی برای کودکان مبتلا به ناشنوایی قبل از زبان‌آموزی، کاشت حلزون انجام شود، می‌توانند زبان شفاهی را با موفقیت یاد بگیرند.
زبان شفاهی و توانایی استفاده از نشانه‌های اجتماعی خیلی به هم مرتبط هستند. به همین دلیل است که کودکان مبتلا به کم شنوایی، به‌ویژه کسانی که کم شنوایی شدید دارند، نه تنها ممکن است رشد تاخیری زبان را تجربه کنند، بلکه رشد اجتماعی کندتر را نیز تجربه می‌کنند. در نتیجه، کودکانی که کم شنوایی قبل از زبان‌آموزی دارند، ممکن است از نظر اجتماعی منزوی شوند، مگر اینکه به موقع از سمعک یا دستگاه کاشت حلزون استفاده کنند و در کلاس‌های توانبخشی شرکت کنند.
کم شنوایی پس از زبان‌آموزی
بیشتر افراد کم شنوا مبتلا به کم شنوایی پس از زبان‌آموزی هستند. آنها قبل از ابتلا به کم شنوایی، زبان گفتاری را یاد گرفته‌اند. عوارض برخی از داروها (داروهای اتوتوکسیک)، ضربه، عفونت یا بیماری ممکن است باعث از دست رفتن حس شنوایی شود.
در بیشتر افراد مبتلا به کم شنوایی پس از زبان‌آموزی، کم شنوایی به تدریج شروع می‌شود.
اعضای خانواده، دوستان و معلمان ممکن است قبل از دیگران متوجه مشکل شنوایی شوند. با تجه به شدت کم شنوایی، فرد ممکن است مجبور به استفاده از سمعک، دریافت کاشت حلزون یا یادگیری لب خوانی شود. افرادی که کم شنوایی را تجربه می‌کنند، با توجه به زمان بروز آن و مدت زمان پیشرفت آن با چالش‌های مختلفی روبرو هستند. آنها ممکن است مجبور شوند از تجهیزات کمک شنوایی استفاده کنند، تحت عمل جراحی قرار بگیرند، زبان اشاره و لب خوانی را یاد بگیرند و از دستگاه‌های مختلف ارتباطی استفاده کنند. احساس انزوا یک مشکل شایع است که گاهی‌اوقات می‌تواند منجر به افسردگی و تنهایی شود. این وضعیت همچنین ممکن است برای اعضای خانواده، عزیزان و نزدیکان، که باید با کم شنوایی سازگاری داشته باشند، چالش‌هایی ایجاد کند. سوءتفاهم نیز ممکن است روی روابط فرد مبتلا به اختلال شنوایی و سایر دوستان و نزدیکان تاثیر گذارد.
کم شنوایی یک‌طرفه و دوطرفه
در کم شنوایی یک‌طرفه، فقط یک گوش دچاراختلال شنوایی است، در حالی که در موارد دوطرفه هر دو گوش دچار اختلال شنوایی است. چنانچه فرد مبتلا به اختلال شنوایی یک‌طرفه باشد، مشخص کردن منبع صدا ممکن است دشوارتر باشد، وقتی با کسانی که در هر دو گوش خوب می‌شنوند، مقایسه شود. همچنین درک آنچه دیگران می‌گویند وقتی سر و صدای زیادی در محیط هست، ممکن است سخت باشد.
در محیط‌های نسبتا ساکت، فرد مبتلا به کم شنوایی یک‌طرفه از نظر توانایی‌های ارتباطی تقریبا با فردی که شنوایی طبیعی در هر دو گوش دارد، یکسان است.
نوزادانی که با کم شنوایی یک‌طرفه متولد می‌شوند دچار تأخیر در رشد گفتار می‌شوند. ممکن است در مدرسه تمرکز آنها کمتر باشد. در فعالیت‌های اجتماعی نیز ممکن است چالش بیشتری نسبت به افراد دارای شنوایی طبیعی در هر دو گوش داشته باشند.
علائم
علائم اختلال شنوایی بستگی به علت آن دارد. برخی از افراد بدون توانایی شنیدن متولد می‌شوند، در حالی که برخی دیگر ناگهان به دلیل تصادف یا بیماری کم شنوا یا ناشنوا می‌شوند. در برخی از افراد، علائم کم شنوایی ممکن است به تدریج با گذشت زمان پیشرفت کند و همراه با وزوز گوش باشد.
اختلال شنوایی در نوزادان
علائم زیر ممکن است نشان‌دهنده مشکل شنوایی باشد:
- در سن 4 ماهگی، کودک سر خود را به سمت صدا نمی‌چرخاند.
- تا سن 12 ماهگی، کودک هنوز هیچ کلمه‌ای را بیان نکرده است.
- رفلکس استارتل (بازشدن و دور شدن ناگهانی دست‌ها و انگشتان از بدن) با صدای بلند و ناگهانی مشاهده نمی‌شود.
- شیرخوار هنگامی که می‌تواند شما را ببینند به شما پاسخ می‌دهد اما وقتی دور از چشم هستید و نام او را صدا می‌زنید کمتر پاسخ می‌دهد یا اصلاً پاسخ نمی‌دهد.
- به نظر می‌رسد نوزاد فقط از صداهای خاصی آگاه است.
اختلال شنوایی در کودکان
این علائم ممکن است در کودکان مشاهده شود:
- کودک در ارتباطات شفاهی از کودکان هم سن خود عقب است.
- کودک مدام می‌گوید “چی؟”
- کودک با صدای بسیار بلند صحبت می‌کند و تمایل دارد صداهایی بلندتر از حد عادی تولید کند.
- وقتی کودک صحبت می‌کند، صحبت‌هایش واضح نیست.
میزان کم شنوایی
میزان کم شنوایی به چهار سطح تقسیم‌بندی می‌شود:
- کم شنوایی ملایم: فرد فقط می‌تواند صداهای بین 25 تا 39 دسی‌بل (dB) را تشخیص دهد. آنها ممکن است در درک کلماتی که دیگران می‌گویند، مشکل پیدا کنند، به خصوص اگر صدای پس زمینه زیاد باشد.
- کم شنوایی متوسط: فرد فقط می‌تواند صداهای بین 40 تا 69 دسی‌بل را تشخیص دهد. استفاده از حس شنوایی به تنهایی و بدون استفاده از سمعک بسیار دشوار است.
- کم شنوایی شدید: فرد فقط صداهای بلندتر از 70 تا 89 دسی‌بل را می‌شنود. این افراد برای برقراری ارتباط باید از سمعک استفاده کنند و از حس بینایی هم برای لب خوانی کمک بگیرند.
- کم شنوایی عمیق: هر کسی که نتواند صداهای کمتر از 90 دسی‌بل را بشنود، کم شنوایی عمیق دارد. برخی از افراد مبتلا به کم شنوایی عمیق، نمی‌توانند به‌هیچ‌وجه چیزی را بشنوند. ارتباط با استفاده از زبان اشاره، لب خوانی یا خواندن و نوشتن انجام می‌شود.
تشخیص کم شنوایی
بیمارانی که احساس کم شنوایی می‌کنند، ابتدا باید به پزشک مراجعه کنند.
پزشک با بیمار صحبت خواهد کرد و چندین سؤال در مورد علائم از جمله زمان شروع و بدتر شدن میزان آن سوال می‌کند، و اینکه آیا فرد همراه با کم شنوایی احساس درد دارد.
معاینه
پزشک با استفاده از اتوسکوپ، داخل مجرا و پرده گوش را معاینه می‌کند. موارد زیر ممکن است در طول معاینه تشخیص داده شود:
- انسداد ناشی از یک شی خارجی
- تجمع جرم گوش
- عفونت در مجرای گوش
- عفونت در گوش میانی، در صورت وجود برآمدگی در پرده گوش.
- کلستاتوم، رشد پوست در پشت پرده گوش در گوش میانی.
- مایع در مجرای گوش
- پارگی پرده گوش
تست غربالگری عمومی
ممکن است پزشک از بیمار بخواهد یک گوش را بپوشاند و از او درباره چگونگی شنیدن کلمات گفته شده در شدت‌هاي مختلف توضیح بخواهد، همچنین حساسیت به سایر صداها را بررسی کند.
اگر پزشک به مشکل شنوایی مشکوک باشد، فرد را به شنوایی‌شناس (ادیولوژیست) ارجاع می‌دهد.
آزمایش‌های بعدی که انجام خواهد شد، عبارتند از:
تست دیاپازون:
آن همچنین به آزمایش رین (Rinne) معروف است. دیاپازون یک وسیله فلزی دو شاخه است که هنگام ضربه، صدا تولید می‌کند. تست‌های ساده دیاپازون ممکن است به پزشک در تشخیص وجود کم شنوایی و اینکه مشکل از کجاست، کمک کند. دیاپازون مرتعش‌شده را روی استخوان ماستوئید پشت گوش قرار می‌دهد. از بیمار خواسته می‌شود وقتی دیگر صدایی را نمی‌شنود، بگوید. سپس، دیاپازون که هنوز هم ارتعاش دارد را در 1 تا 2 سانتی‌متری مجرای گوش قرار می‌دهد. از بیمار دوباره سؤال می‌شود که آیا او می‌تواند صدای دیاپازون را بشنود.
ازآنجاکه انتقال هوایی از انتقال استخوانی بیشتر است، بیمار باید بتواند ارتعاش دیاپازون را بشنود. اگر او در این مرحله نتواند آن را بشنود، بدان معنی است که انتقال استخوانی نسبت به انتقال هوایی برتری دارد.
این مسئله نشانگر مشکلی در رسیدن امواج صوتی از طریق مجرای گوش به حلزون است.
شنوایی‌سنجی:
بیمار هدفون روی گوش‌هایش می‌گذارد و صدا به یک گوش ارسال می‌شود. طیف‌های مختلفی از صداها با شدت و فرکانس‌های مختلف به بیمار ارائه می‌شود. هر بار که صدا شنیده می‌شود، بیمار علامت می‌دهد.
هر صدا در شدت‌های مختلف ارائه می‌شود، به این ترتیب شنوایی‌شناس می‌تواند تشخیص دهد که در آن شدت، صدا در آن لحظه دیگر شنیده نمی‌شود. همین تست با کلمات نیز انجام می‌شود. شنوایی‌شناس کلمات را در شدت‌های مختلف (بر حسب دسی‌بل) بیان می‌کند تا جایی که فرد دیگر نشنود.
تست مرتعش‌کننده استخوانی: این مورد برای یافتن چگونگی عبورصدا از استخوان‌ها استفاده می‌شود. مرتعش‌کننده استخوان روی ماستوئید قرار می‌گیرد. هدف این است که عملکرد عصبی که این سیگنال‌ها را به مغز منتقل می‌کند، اندازه‌گیری شود.
غربالگری شنوایی کودکان
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که کودکان تست‌های شنوایی را در مواقع زیر انجام دهند:
- قبل از شروع مقطع دبستان
- در سن 6، 8 و 10 سالگی
- حداقل یک بار وقتی که در مقطع دبیرستان هستند
تست شنوایی نوزادان
تست گسیل‌های صوتی گوش (OAE) شامل قرار دادن یک پروب کوچک در مجرای گوش خارجی است. معمولاً در حالی که کودک آرام است، انجام می‌شود. این پروب صداهایی را می‌فرستد، سپس صداهای برگشتی (اِکو) از گوش داخلی را بررسی می‌کند.
اگر اِکو وجود نداشته باشد، ممکن است کودک لزوماً مشکل شنوایی نداشته باشد، اما پزشکان برای اطمینان از این موضوع و کشف این مسئله نیاز به انجام آزمایشات بیشتر مانند ABR دارند.
برای کمک و درمان به مشکل ناشنوایان روش های مختلفی وجود دارد:
۱. زبان اشاره
سیستم قراردادی خاص منظم و پیشرفته زبانی است که برای انتقال معنا، به جای الگو‌های صوتی یا نوشتاری در زبان، از الگو‌های علایم دیداری (ترکیب همزمان شکل، جهت و حرکت دستان، بازو‌ها یا بدن و حالات صورت برای بیان سلیس افکار گوینده) در یک کلمه اشاره استفاده می‌کند.
این نوع زبان اشاره می‌تواند بصورت متنوع باشد. اما امروزه یک زبان اشاره بین‌المللی در سطح جهان قرارداد شده‌است که البته در هر منطقه عناصر بومی زبان نیز به آن افزوده می‌شود.
۲. سمعک
سمعک وسیله‌ای است جهت تقویت صدا به مقداری که فرد کم شنوا بتواند از باقیمانده شنوایی خود به بهترین شکل ممکن استفاده کند و تا حد ممکن با افراد به شنوایی طبیعی نزدیک شود.
۳. کاشت حلزون شنوایی
دستگاه کاشت حلزون شنوایی یک دستگاه الکترونیکی است که بخشی از شنوایی را به افراد ناشنوا برمی‌گرداند. این دستگاه با عمل جراحی در گوش داخلی گذاشته می‌شود و به کمک دستگاهی که خارج از گوش قرار می‌گیرد فعال می‌شود.
بر خلاف سمعک، این دستگاه صدا را بلندتر و آشکار‌تر نمی‌کند. در عوض دستگاه بدون نیاز به قسمت‌های آسیب دیده سیستم شنوایی مستقیما عصب شنوایی را تحریک می‌کند و به اشخاصی که ناشنوائی شدید دارند اجازه می‌دهد که اصوات را دریافت کنند.
کاشت حلزون شنوایی فقط برای اشخاصی طراحی شده که از سمعک نتیجه خوبی نمی‌گیرند و یا دچار ناشنوایی مادرزادی هستند. این افراد باید ۲ سال به بالا باشند.
دکتر مریم سنایی
مسئول پلی کلینیک 12 فروردین
مسئول پزشکی خانواده بهداشت و درمان صنعت نفت غرب کشور